Lichaamstaal

Ga jij ervan uit dat je hond gelukkig is als hij kwispelt? Vindt hij het écht leuk op de hondenweide? Wat zou jouw hond je vertellen als hij Nederlands kon spreken? Hoe kan je zien dat hij angstig is? Of gestresst?

Wat zou jij over je hond te weten komen als jij "honds" kon leren? 

De sleutel tot een fijne en veilige relatie met je hond ligt in een goede communicatie.

Welkom in de wereld van je hond

Honden communiceren aan de hand van verschillende signalen, bewegingen en gedragingen. Als mens is het soms lastig deze, soms heel subtiele signalen op te merken en te begrijpen. Vaak worden ze dan ook verkeerd geïnterpreteerd.

Verschillende signalen

Honden zijn van nature gewend om conflicten uit de weg te gaan en gaan doorgaans heel respectvol om met mekaar. Immers, het aangaan van een conflict betekent ook de kans om gekwetst te worden en het mogelijks ook niet te overleven. Dus zetten honden gemakkelijk kalmerende signalen in, zodat de andere partij weet dat ze niet uit zijn op een conflict.

Zulke kalmerende signalen zien eruit als 'gewone' bewegingen maar dan in een specifieke context :

• Wegkijken (hoofd wegdraaien)
• Wegdraaien met het lichaam
• In een bocht erom heen lopen
• Poot opheffen
• Ergens gaan snuffelen
• Tongelen (met tong over neus likken)
• Langzame bewegingen maken
• Spelboog maken
• Geeuwen, maar niet uit vermoeidheid
• Liggen

Het hoofd wegdraaien of lager laten zakken

Als je goed oplet bij de ontmoeting tussen twee stabiele honden, zie je dat de honden hun kop wegdraaien van de andere hond en ze hun hoofd iets lager houden dan normaal. De frequentie of duur van dit wegdraaien hangt af van de signalen die de andere hond uitzendt. Tijdens spel kan dit heel kort gebeuren, terwijl in een onzekere situatie het signaal duidelijker aanwezig zal zijn.

Tegenover zijn eigen mensen kan het een teken van respect zijn, tegenover vreemde mensen eerder een kalmerend signaal.

Snuffelen op de grond

Kan voor heel even of voor een langere tijd. Meestal is dit een spontane reactie van de hond bij het passeren van mensen of andere honden. Even iets anders gaan doen om een mogelijk conflict te vermijden, nadien weer verder wandelen wanneer de spannende prikkel gepasseerd is.

Hoe zie je het verschil? 

• Kijk naar de ogen, zijn die ook op de grond gericht, dan is je hond echt aan het snuffelen. Zijn ze naar boven gericht en houden ze de prikkel nog steeds in de gaten? Dan heb je te maken met een kalmerend communicatiesignaal.

Langzame bewegingen maken / stilstaan

Snelle bewegingen hebben een dreigend karakter, trage bewegingen zijn conflictvermijdend. Geef hem bijgevolg tijd en ruimte als je hond bij het passeren van mensen en honden een beetje achter jou blijft treuzelen of blijft stilstaan.

Waarschijnlijk is er iets in zijn omgeving wat zijn aandacht trok en waarop hij besliste om voorzichtigheid te handhaven.

Liggen

Wanneer een hond gaat liggen bij het zien van een prikkel (een onbekend voorwerp, een andere hond, een mens) kan dit verschillende betekenissen hebben.

• Een hond die gaat liggen met zijn buik omhoog, toont zijn kwetsbare kant en stelt zich onderdanig op. 

• Een hond die gaat liggen met zijn buik op de grond en zijn kop omhoog, geeft een kalmerend signaal naar de andere partij. Het neemt onrust weg en zal een onzekere hond kalmeren.

• Een hond die gans gaat platliggen, is dan weer zelf heel onzeker.

Spelboog / buiging

Een spelboog wil niet altijd zeggen dat de hond wil spelen. Hij kan ook worden ingezet wanneer de hond zich onzeker voelt en een conflict wil vermijden.

In beide situaties zal de hond inderdaad door zijn voorpoten buigen. Bij een spelsituatie is er echter meer beweging in het hoofd dan in de rest van het lichaam. De kans is groot dat hij ook kwispelt en slaat met zijn voorpoten.

In een conflictsituatie zal de hond veel rustiger in buiging gaan en blijft even in die (afwachtende) positie.

Een kalmerend signaal kan dus ook ingezet worden indien de hond onzeker is of zich bedreigd voelt. Wanneer de dreiging niet weg gaat en/of de onzekerheid omslaat naar angst, zullen de kalmerende signalen verdwijnen en plaats maken voor stress signalen. De hond wil door middel van deze signalen zijn omgeving laten weten dat hij in nood verkeert.

 De voornaamste stress signalen zijn:

• oogwit vertonen
• Schudden (spanning afschudden)
• Krabben
• Blaffen
• Borstels op de rug en/of staart
• Hijgen
• In de riem bijten
• Niezen
• Staart najagen
• Trillen / rillen
• Niet (meer) willen eten

Hoe meer stresssignalen de hond vertoont, hoe erger hij gestresst is. 

Toch is stress niet noodzakelijk altijd negatief. Ook in een zeer enthousiaste bui, zal onze hond sommige stresssignalen vertonen. Daarom is het belangrijk ook naar zijn houding te kijken alvorens we echt kunnen weten hoe hij zich voelt.

Lichaamskenmerken

Om een verschil in houdingen te kunnen opmerken, is het belangrijk te kijken naar het gehele lichaam van de hond. 

Oren

Afhankelijk van de stand van de oren, kunnen we afleiden of de hond ontspannen is, angstig of alert.

• Een ontspannen hond draagt zijn oren met de oorschelp opzij. Afhankelijk van het type oren (puntig opstaand of hangoren) kan je de stand goed of minder goed opmerken. 

• Een hond die zijn oren hoog en naar voor draagt, is alert. 

• Een hond die zijn oren laag en naar achter draagt, kan angstig zijn of wat onzeker. 

• Toch kan het ook zijn dat hij je op een vriendelijk, ietwat onderdanige manier komt begroeten waarbij zijn oren ook wat achterwaarts gericht staan. 

Staart

• Wanneer een hond ontspannen is,  heeft hij zijn staart in een neutrale houding. Die is verschillend naargelang het ras. Sommige honden dragen hun staart naar beneden en eindigend in een lichte krul naar buiten, andere rassen dragen de staart op hun rug.  Bij deze laatste rassen is het lastiger te zien in welke positie de staart zit, maar als je goed observeert zie je wel degelijk een verschil. 

• Als een hond zijn staart recht achteruit houdt, of omhoog gericht, voelt hij zich opgewonden of zelfzeker. 

• Een hond met een laag gedragen staart voelt zich onzeker of angstig. Dit laatste is absoluut het geval wanneer de staart echt tussen de achterpoten aangeknepen wordt. 

Kwispels

Kwispels in elke vorm vertellen je dat de hond onderhevig is aan (positieve of negatieve) opwinding. 

• Een brede, lage, ontspannen kwispel is een vriendelijke kwispel, al dan niet met een meebewegende achterhand.

• Een strakke kwispel met hoog gedragen staart duidt dan weer op negatieve spanning. Deze kwispel zie je vaak bij de agressieve houding.

• Een propeller kwispel (ronddraaiende kwispel vanaf het begin van de staart) duidt altijd op spanning en onzekerheid, wel met de intentie tot vriendelijk gedrag. 

• Kwispelt je hond vooral naar links, dan vindt hij de situatie eerder spannend en niet zo leuk.

  Is de kwispel vooral naar rechts, dan is hij helemaal in zijn nopjes.

Mond 

• Een hond die ontspannen is, heeft meestal zijn bek een beetje geopend. Dit vergemakkelijkt het ademhalen en raakt hij het teveel aan warmte kwijt indien nodig. 

• Een hond die gespannen is, houdt zijn bek dicht. 

• Een agressieve hond, klaar om desnoods aan te vallen, laat zijn tanden zien en trekt zijn lip omhoog. 

Ogen

Als een ontspannen hond je komt begroeten, zijn zijn ogen zacht en klein wanneer hij je aankijkt.  Wanneer hij dat doet bij zijn eigen mensen, zal hierbij ook het gelukshormoon oxytocine worden aangemaakt. 

Kijkt een hond je niet aan maar kijkt hij weg, laat hij je weten dat hij geen ruzie zoekt en conflicten wil vermijden. 

Een hond die angstig is, zet grote ronde ogen op waarin het wit te zien is en die vaak een rode rand hebben onderaan doordat het onderste ooglid wat uitzakt. 

Een agressieve hond heeft een harde blik, met ogen die star kijken en je recht aanstaren. Vaak gaat dit samen met andere lichaamstaal waaruit agressie blijkt. Wanneer je dat merkt, vergroot je best de afstand. Deze hond gaat aanvallen! 

Houdingen

Neutrale houding

Als je hond ontspannen en tevreden is, heeft hij een neutrale houding. Je zou kunnen zeggen dat dit de standaardhouding is van het hondenras. De staart wordt gedragen zoals het ras die normaal draagt. De ogen staan zacht, de bek is een beetje geopend. 

Hoge houding - agressie

Een agressieve hond heeft een hoge houding. Alles aan zijn lichaam straalt spanning uit. Alert om aan te vallen indien nodig. We zien: 

• Stijve houding, poten gestrekt, ietwat voorwaarts gericht
• Oren staan voorwaarts gericht
• Ogen staan strak, groot en fixerend. Harde blik
• Staart wordt hoog gedragen, eventueel met een strakke, stijve kwispel
• Mond is geopend, lip opgetrokken, tanden zichtbaar

`

Lage houding - angst

• Ineengedoken, gebogen houding
• Ogen opengesperd, wit van het oog is vaak zichtbaar
• Oren naar achter gericht, bij erge angst plat tegen de kop gedrukt
• Staart is aangeknepen en wordt laag gedragen, bij erge angst tussen de benen tegen de buik aangedrukt
• Een zeer angstige hond gaat in ruglig, draait het hoofd opzij en houdt de staart tegen de buik geklemd. 

Angst vs agressie

Aan de algemene houding van je hond kan je zien of je eerder te maken hebt met een angstige hond of met een agressieve hond. Dit wil niet zeggen dat een angstige hond niet naar agressie kan omslaan. Angstagressie komt vaak voor. 

Wanneer een angstige hond zo erg in het nauw wordt gedreven of het onderwerp van zijn angst niet weggaat, kan hij vanuit angst alsnog omslagen naar agressie. Je hond is dan zo angstig dat hij uiteindelijk zal aanvallen om zich te beschermen. 

Voor de aanval zie je een half-lage houding, met bek open en tanden zichtbaar, lip opgetrokken. Je hond zal blaffen en/of grommen. Zijn lichaamshouding zal van krom en teruggetrokken laag, naar voorwaarts gericht en hoog gaan wanneer hij aanvalt. 

Do's and don'ts

Wat je beter niet kunt doen:

Sommige natuurlijke gedragingen van de mens vinden zij een beetje onbeleefd. Je kan met andere woorden sommige dingen best vermijden:

• over zijn hoofd aaien
• omhelzen
• Te lang achter elkaar aankijken, aanstaren is voor een hond bedreigend
• Van bovenaf je handen uitsteken naar de hond
• Over de hond heen hangen

Wat kan je wél doen:

• je zijkant naar de hond toedraaien zodat je laat zien dat je goede bedoelingen hebt (zie kalmerende signalen, wegdraaien)
• Je armen laag houden, los langs je lichaam (je handen uitsteken om hem te laten ruiken hoeft niet, een hond ruikt een geur op meer dan een kilometer afstand)
• Kniel neer of hurk in plaats van voorover te buigen
• Beweeg rustig wanneer je dicht bij een hond bent
• Spreek rustig en kalm in de buurt van een hond (je hond hoort 400 keer beter dan jij, hij hoort je echt wel)

Ludiek samengevat met Boogy de Boston Terrier (Lily Chin):

Voorbeeldfilmpjes

Filmpje 1

Visuele signalen: oogwit, lage oren, bevroren en lage houding

Dit hondje is bang. Hoe grappig de eigenaar het ook vindt, het hondje laat in heel zijn houding zien dat hij boordevol stress zit en bang is van de camera en van de houding waarin hij moest zitten. 

Filmpje 2

De Chihuahua in het filmpje is het toonvoorbeeld angstagressie.

De eigenaar heeft hem opgetild op een manier die voor de hond zeer onaangenaam is. Hij mist alle steun, hangt maar wat te bengelen en vooral: hij kan geen kant op terwijl die enge vinger steeds dichter bij komt.

Visuele signalen tijdens de angst: staart tussen de achterpoten, bevroren lichaamshouding, oren plat naar achter, knipperen met de ogen, oogwit

Op het ogenblik dat de vinger te dicht bij komt, doet de hond het enige wat hij kan om zichzelf te beschermen: hij haalt uit.

Visuele signalen tijdens de agressie: starre ogen, oren plat, staart tussen de poten, open bek, opgetrokken lip, bek open, kiezen zichtbaar, voorwaartse houding

Deze hond heeft nog het respect om zijn eigenaar niet te verwonden, hoewel die hem net in een verschrikkelijke situatie heeft gebracht. 

Filmpje 3

Dit filmpje laat de kennismaking zien tussen twee honden.

De hond die al in het gezin was, noem ik de grote hond, de andere de kleine hond.

De grote hond vertoont een hoge houding, staart hoger dan normaal, poten gestrekt, kop opgeheven, oren voorwaarts gericht. Hij lijkt nieuwsgierig maar laat wel een propellor kwispel zien. Dat soort kwispel verraadt spanning. De hond is gespannen. Hij tongelt. hijgt en wendt zijn kop af naar opzij.

De kleine hond voelt zich eveneens niet op zijn gemak. We zien oogwit, hijgen, oren naar achter gericht.

De kennismaking is niet optimaal. Doordat de kleine hond in een hoge mand zit, kan de grote hond hem niet goed besnuffelen. Hij moet over de kleine hond gaan hangen wil hij iets kunnen ruiken. Dat komt voor de kleine hond zeer bedreigend over. Die laatste draait zijn kop in alle richtingen om de grote hond te ontwijken, maar zijn eigenaar houdt dat tegen. We zien rode randen rond de ogen.

Vervolgens bij het stukje op de grond, zien we dat de kleine hond op de rug gedraaid ligt, staart tussen de poten. Hij heeft een lage houding en wil meer afstand nemen.

Het rijgedrag van de grote hond op het einde van het filmpje is vermoedelijk het loslaten van stress en opwinding. Dit gedrag heeft in niets te maken met sexueel gedrag. 

Filmpje 4

In tegenstelling tot het vorige filmpje gaat in dit filmpje de kennismaking wel goed.

De grote hond krijgt de kans om de pup uitgebreid te besnuffelen. De mand is hiervoor groot genoeg. Vervolgens kan hij de pup verder besnuffelen terwijl die beschermend wordt vastgehouden door de eigenaar.

De grote hond is gedurende de kennismaking de ganse tijd ontspannen. We zien een brede soepele kwispel, ontspannen oren, zachte ogen.

De pup is meer op zijn hoede, probeert ook wat te snuffelen, blijft rustig tijdens de kennismaking. In de armen van zijn eigenaar kijkt hij, als conflict vermijdend signaal, de andere hond niet aan. Deze situatie is voor de pup spannender omdat hij niet weg kan. 

Tijdens het spelmoment gaat de pup in de spelboog. De grote hond maakt zich klein en speelt al liggend. Er is balans in het spel. we zien dat de honden afstand nemen wanneer het te spannend wordt. Tijdens het spelmoment zien we bij de pup wat spanning: oren naar achter, verlaagde lichaamshouding, zijwaarts draaien, spelboog ter kalmerend signaal.  

Begrijp je na dit artikel het gedrag van je hond nog niet goed?

Neem contact met me op en we bekijken het samen.